به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد بتازگی وزیر اقتصاد از جدایی بودجه از نفت تا پایان دولت سیزدهم خبر داده، اما چقدر ظرفیت مالیات ستانی در اقتصاد ایران وجود دارد که بتوان آن را جایگزین نفت کرد؟
اگر قرار باشد چسبندگی بودجه به نفت کاهش یابد، وضعیت بخش هایی که با معافیت مالیاتی همراه هستند چه خواهد شد و در نهایت محل هزینه کرد درآمدهای نفتی که قرار نیست در بودجه نمایان شوند، باید کجا باشد؟
محمدرضا عبداللهی؛ عضو مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «ایران اقتصادی» یادآور شد: سال هاست که دولت ها به عنوان یک هدف آرمانی، به دنبال جدایی بودجه از درآمدهای نفتی هستند و می خواهند همچون تمام دنیا یک بودجه مستقل از نفت داشته باشند.
وی در ادامه گفت: بهتر است نفت را به عنوان یک نعمت خدادادی و مربوط به نسل های آتی، به یک دارایی مولد تبدیل کرد تا یک عایدی نصیب جامعه شود و البته صندوق توسعه ملی نیز با همین ایده شکل گرفت.
این کارشناس اقتصادی افزود: کارکرد این صندوق نیز این بود که سالانه بخش قابل توجهی از منابع نفتی کشور به این صندوق وارد شود. باید این صندوق هم وظیفه سرمایه گذاری در پروژه های داخلی و خارجی داشته باشد و مثل همه صندوق های ثروت ملی که در دنیا وجود دارند بتواند پول نفت را مولد کند.
عبداللهی با اشاره به این که لازمه جدایی بودجه از نفت این است که بخش قابل توجهی از پول نفت، سالانه در بودجه وارد نشود و در این صندوق قرار بگیرد، گفت: صرفنظر از این که این صندوق اساسا عملکرد خوبی به لحاظ سرمایه گذاری داشته یا نه، ایده دیگری هم وجود دارد.
وی افزود: در کانال درآمدهای نفتی، همیشه اقتصاد ایران با شوک رو به رو بوده، چرا که یا قیمت نفت تغییر می کند یا صادرات ما در اثر تحریم ها تغییر کرده و در نهایت منجر به بیماری هلندی می شود.
این پژوهشگر اقتصادی تاکید کرد: این بیماری تبعات مختلفی همچون تضعیف پول داخل، عوارض تورمی و… دارد و برای مصونیت اقتصاد از این عوارض، باید سهم درآمدهای نفتی در بودجه باثبات باشد، یا کلا این سهم برداشته شود.
بنابراین بهتر است عایدی های سرمایه گذاری نفتی که احتمالا اعداد باثبات تری است را در بودجه عمومی تزریق کنیم. همین الان هم دولت ممکن است شرکت های سودده داشته باشد که سود آن شرکت ها در بودجه عمومی می نشیند. دولت به همین شکل می تواند از پول نفت سهام بخرد، سرمایه گذاری کند و عایدی آن را وارد بودجه کند.
وی با اشاره به این که تفاوت قابل توجهی بین مخارج بودجه و درآمدهای مالیاتی دولت وجود دارد و حتی می توان این مخارج را دوبرابر درآمدهای مالیاتی یا حتی بیشتر دانست، گفت: بسیاری، جدایی نفت از بودجه را کاری سخت و حتی محال می دانند.
عبداللهی افزود: من معتقدم در حوزه مالیات باگ ها یا نقاط ضعفی داریم و در صورتی که به سمت برطرف کردن این نقاط ضعف برویم، می توان بخشی از مابه التفاوت بین درآمدهای مالیاتی و مخارج دولت را پوشش داد.
راهکارهای اساسی
عضو مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، گفت: در کنار درآمدهای مالیاتی، معافیت های مالیاتی و همچنین فرارهای مالیاتی را داریم، اما چگونه می توان میزان درآمدهای مالیاتی دولت را در بودجه افزایش داد؟
عبداللهی ادامه داد: دولت برای افزایش درآمدهای مالیاتی و مقابله با چسبندگی بودجه به نفت چند راهکار دارد که یکی از آنها افزایش نرخ های مالیاتی همچون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر درآمد شرکت ها و افراد حقوقی و… است که هرچند راهکار سهل الوصولی به شمار می رود، ولی از طریق افزایش قیمت، به مصرف کننده فشار وارد می شود.
با افزایش مالیات بر درآمد شرکت ها یا افراد حقیقی نیز احتمال می رود انگیزه فرار مالیاتی بالا برود؛ بنابراین افزایش پایه های مالیاتی فعلی پیشنهاد خوبی نیست و نباید به سمت آن رفت چرا که هم برای تولیدکننده و هم مصرف کننده تبعات منفی دارد.
این کارشناس مسائل اقتصادی موضوع دوم را نیز معافیت های مالیاتی دانست و یادآورشد: به بخش های خاص ازجمله کشاورزی، فرهنگ و هنر، بخش هایی از آموزش، سلامت و…معافیت های مالیاتی داده شده که باید در این امر بازنگری شود.
حتما باید یک تیم کارشناسی تک تک موضوعات معافیت را بررسی کند و در نهایت تصمیم گیری شود که این معافیت ها به صورت یکباره برداشته شود یا بهتر است این موضوع به صورت پلکانی انجام شود.
عبداللهی با بیان این که توصیه ما برداشته شدن این معافیت هاست و باید هر چقدر اندک، حتما مالیات پرداخت شود گفت: حذف معافیت های مالیاتی باید با شفافیت باشد.
ازسوی دیگر، دولت می تواند به سمت پایه های مالیاتی جدید مثل مالیات بر خانه های خالی برود که ظاهرا به نوعی معاف از مالیات شده اند. البته دولت در این زمینه کارهایی نیز انجام داده است.
وی فرارهای مالیاتی را نیز در افزایش میزان درآمد مالیاتی دولت و کمک به جدایی بودجه از نفت، بسیار مهم دانست و افزود: با همین پایه های مالیاتی فعلی نیز شاهد فرار مالیاتی زیادی هستیم و به نظر می رسد از همه ظرفیت استفاده نمی شود. به عنوان مثال در فروشگاه ها و سوپرمارک تها خریدار مجموع قیمت تمام شده و مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می کند، ولی دستگاهی برای رصد و ثبت این مالیات بر ارزش افزوده وجود ندارد که در نهایت این مبلغ در اختیار دولت قرار بگیرد.
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: با توجه به این که فرآیند قانون پایانه های فروشگاهی هنوز به طور کامل اجرا نشده، به نظر می رسد در زمینه مالیات بر ارزش افزوده، فرار مالیاتی قابل توجهی دارد.
این در حالی است که اگر سامانه ها راه بیفتد می تواند تا حد زیادی میزان این فرار را کاهش دهد، چرا که مشخص می شود چه کالایی با چه قیمتی فروخته و چقدر مالیات ارزش افزوده دریافت کرده است، زنجیره قبل چقدر پرداخت کرده و در نهایت هم دولت می تواند مابه التفاوت را دریافت کند.
عبداللهی یادآورشد: شفافیت و ایجاد سامانه های اطلاعاتی می تواند کمک کند و باعث کاهش فرار مالیاتی می شود. وی بخش دیگر را نیز مالیات بر درآمد افراد حقیقی و حقوقی دانست که از طریق سامانه ها می تواند پوشش داده شود و باید این موضوع به صورت جدی دنبال شود تا در نهایت فرار مالیاتی را در کشور تا حد زیادی کاهش دهیم.
وی با اشاره به این که مالیات رابطه دولت و ملت را شکل می دهد گفت: به نظر می رسد دولت هر چقدر می خواهد به سمت شفافیت و پایه های مالیاتی جدید و.. برود، باید خدمات کاراتر و با کیفیت بهتر ارائه دهد تا مردم دریابند که دولت در حال هزینه کرد این مالیات در بخش سلامت، آموزش و امور عمومی است.
به اعتقاد عبداللهی، ظرفیت مالیات در اقتصاد تنها در صورتی افزایش می یابد که مردم پذیرش داشته باشند و این نرخ مالیاتی، مقبول آنها باشد، یعنی دولت خدمات باکیفیتی ارائه دهد.
وی افزود: دولت همچنان که دارد تلاش می کند درآمدهای خودش را از طریق مالیات ستانی افزایش دهد، همزمان باید به کارآیی و اثربخشی مخارج جاری و عمرانی خود توجه ویژه ای داشته باشد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اینجا درد پُرغصه شروع می شود. در مخارج جاری وقتی به یک اداره مراجعه می کنید در نظام بروکراسی ما کیفیت خدمات در بخش دولتی را متوجه می شود که این مشکل باید اصلاح شود. در بخش پروژه های عمرانی نیز از قدیم این مشکل وجود داشته و پروژه هایی وجود دارند که ۱۰ سال کلنگ آن خورده، ولی به بهره برداری نرسیده است.
به نظر می رسد دولت همزمان که به سمت مالیات ستانی درست حرکت می کند، باید به سمت هزینه کرد درست و بهره ور هم حرکت کند که نکته مهمی است.
هزینه کرد درآمدهای نفتی
وی درباره این موضوع که اگر بودجه کاملا مالیاتی شود، درآمدهای نفتی باید کجا و چگونه هزینه شود؟ نیز گفت: پیشنهاد خاص من ورود پول نفت به صندوق توسعه ملی و ذخیره آن از طریق سرمایه گذاری های ترجیحا دلاری است. البته این موضوع باید موجب رشد سرمایه گذاری در زیرساخت های کشور شود.
عبداللهی در ادامه گفت: در حال حاضر در حوزه انرژی مشخصا برق و گاز و همچنین در حوزه نفت نیاز به سرمایه گذاری جدی ریالی و دلاری داریم. حمل و نقل و کامیون های فرسوده با بهره وری پایین نیز یک موضوع جدی اقتصادی است و باید در این حوزه هم دولت وارد شده و سرمایه گذاری انجام شود.
وی پیشنهاد داد: این سرمایه گذاری ها از هزینه های عمرانی دولت با مکانیسم فعلی غیرمولدش جدا باشد و بتواند به سمت ایجاد سرمایه گذاری های مولدی برود که خود پیشران های توسعه در اقتصاد ایران باشند، نه این که ع
نظر شما